Ο όρος «ενσυναίσθηση» (empathy) αφού συνέβαλε στη θεώρηση επιστημών όπως η Ψυχολογία και η Ιστορία της Τέχνης, αξιοποιείται πλέον και στην Ιστορία, ειδικότερα δε στη διδακτική της προσέγγιση. Σημαίνει την ικανότητα κάποιου να μπαίνει στη θέση άλλου, να βλέπει τον κόσμο με τα μάτια εκείνου, «στα παπούτσια του» όπως λένε οι αγγλοσάξωνες. Η χρησιμότητά της στην Ιστορία αναφέρεται στο γεγονός ότι η συναισθηματική εμπλοκή[1] κι η ζωντανή αναπαράσταση του ιστορικού υλικού, επιτρέπουν τη βαθύτερη κατανόηση των εξεταζομένων, την εισχώρηση στο πνεύμα της περιόδου και των προσώπων, την αναδόμηση του ερευνώμενου κόσμου, την ενίσχυση της ικανότητας σύγκρισης πολιτισμών και ιστορικών περιόδων[2].
Έτσι, οι ιστορικοί αξιοποιούν, συχνά, ως έμμεσες ιστορικές πηγές τα αναπαραστατικά έργα τέχνης, μεταξύ αυτών και τις κινηματογραφικές ταινίες[3], με στόχο την ενσυναισθηματική προσέγγιση και την κατανόηση του ιστορικού υλικού. Μέσω των ταινιών οι άνθρωποι ξαναζούν την ιστορία, ξεπερνούν την κατανόησή της και φτάνουν να συμμετέχουν στην αναβίωσή της[4]. Δίνεται η δυνατότητα να επιτευχθεί ένας από τους στόχους της Ιστορίας, που είναι ο προσδιορισμός της πολιτισμικής αλλαγής που συντελείται, καθώς επίσης κι ο εντοπισμός των παραγόντων που την επιφέρουν ή και την αναστέλλουν[5].
Είναι σημαντικό για τον ιστορικό να έχει επίγνωση του ότι η ταινία δεν είναι περισσότερο ή λιγότερο «αξιόπιστη» από το γραπτό κείμενο[6]. Στο σημείο αυτό, θεμιτό είναι να ξαναθυμηθούμε κάποιες επιφυλάξεις σχετικά με το τι είναι αυτό που καταγράφεται σε μια ταινία, επιφυλάξεις σχετικές με τους αναχρονισμούς, την αντικειμενικότητα και την εγκυρότητα των στοιχείων που αναφέρονται σε αυτές και έχουν ήδη σχολιαστεί στο πρώτο μέρος του κεφαλαίου. Δεν ακυρώνουν τη σημασία της ενσυναίσθησης μέσω του κινηματογράφου ή της τέχνης γενικότερα, ως μέσου προσέγγισης της Ιστορίας αλλά επαναφέρουν άλλη μια φορά τη διάσταση της υποκειμενικότητας στην ιστορική θεώρηση και της διαφοροποιούμενης κάθε φορά οπτικής γωνίας της κοινωνίας και της εποχής που ενσκήπτει πάνω στα εξεταζόμενα γεγονότα.
[1] Hughes- Warrington, History goes to the movies: studying history on film, 96: υποστηρίζει ότι στις ιστορικές ταινίες προκαλούνται και αξιοποιούνται συναισθήματα για την προσέγγιση των γεγονότων. Προκαλούν την ταύτιση του θεατή χωρίς να σημαίνει ότι αυτός χάνει τη συνειδητότητά του λόγω παρεμβολής συναισθήματος
[2] Γ. Ν. Λεοντσίνης, Ενσυναίσθηση και διδασκαλία της Ιστορίας, στο Σεμινάριο 21, Θεωρητικά Προβλήματα και Διδακτική της Ιστορίας, Πανελλήνια Ένωση Φιλολόγων, σελ. 123-4
[3] Γ. Ν. Λεοντσίνης, ο.π., σελ. 138
[4] Marc Ferro, ΚΙνηματογράφος και Ιστορία, Αθήνα: Μεταίχμιο, 2001, σελ. 120
[5] Γ. Ν. Λεοντσίνης, ο.π., σελ. 134-5
[6] P. Sorlin, Κοινωνιολογία του Κινηματογράφου, Αθήνα, 2004, σελ. 55
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου