Το 1989 το τείχος του Βερολίνου, σύμβολο του διαχωρισμού σε ανατολικό και δυτικό μπλοκ πέφτει, συμβολίζοντας τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου. Ακολουθεί η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, ο πόλεμος κι η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, η κατάρρευση των σοσιαλιστικών καθεστώτων σε όλη την Ανατολική Ευρώπη. Το αριστερό κίνημα δέχεται ισχυρούς κραδασμούς από τις εξελίξεις αυτές, ακόμη και στις περιπτώσεις που η σύνδεση με τα καθεστώτα παρέμενε σε επίπεδα ανοχής ή ακόμη επρόκειτο για σχέσεις κριτικής και σύγκρουσης. Οι επιπτώσεις στην κοινή γνώμη είναι αντίστοιχα έντονες. Φιλόσοφοι «ευαγγελίζονται το Τέλος της Ιστορίας» ως νίκη του ανθρώπου και της δημοκρατίας[1]. Το μοντέλο του υπαρκτού σοσιαλισμού ως πρότυπο αλλά και ως αντίπαλον δέος καταρρέει.
Ειδικότερα, από το 1990 κι έπειτα υποχωρεί όλο και περισσότερο η «ιστορική» θεματολογία σε όφελος μιας πιο ατομοκεντρικής. Η ιστορία περνά σχεδόν απαρατήρητη στο «φόντο» των σκηνών, χωρίς να απασχολεί ούτε τους ήρωες αλλά ούτε και τους θεατές τους.[2] Οι προσωπικές αναζητήσεις, το πέρασμα από την εφηβεία στην ωριμότητα, η πίστη στις αξίες και τα ιδανικά της νιότης απασχολούν όλο και περισσότερο τους νέους σκηνοθέτες. Ως αποτέλεσμα της μαζικής εισόδου οικονομικών μεταναστών και ομογενών στη νεοελληνική κοινωνία εμφανίζονται και ταινίες με σχετικές αναφορές και θεματολογία, όπως το Απ’ το χιόνι (1993) του Σ. Γκορίτσα και το Mirupafsim του Χρ. Βούπουρα. Στη δεκαετία αυτή, θα εμφανιστούν και θα έχουν σχετική εμπορική επιτυχία, ο Π. Χούρσογλου με το Λευτέρη Δημακόπουλο (1993) και ο Σ. Γκορίτσας με το Βαλκανιζατέρ (1997), η Ο. Μαλέα με τον Οργασμό της αγελάδας (1996). Ο Αντ. Κόκκινος με το Τέλος εποχής (1994), τίτλο συμβολικό για την κοινωνία αλλά και για τον κινηματογράφο, θα προσπαθήσει να προσεγγίσει ξανά ευρύτερο κοινό. Η ταινία είχε εισπρακτική επιτυχία[3] δημιουργώντας ελπίδες για αύξηση του κινηματογραφόφιλου κοινού, που επιβεβαιώθηκαν μόνο με εξαιρέσεις, όπως το Από την άκρη της πόλης του Κ. Γιάνναρη.
Από την άλλη, μια σειρά σκηνοθέτες, όπως ο Π. Καρκανεβάτος με το Μεταίχμιο, 1994, ο Δ. Ινδαρές με τον Τσαλαπετεινό του Γουαϊόμινγκ, 1995, ο Στ. Χαραλαμπόπουλος με τον Άδης, το 1996 ή ο Μ. Καραμαγγιώλης με το Black Out το 1998, ο Δ. Αβδελιώδης με την Εαρινή σύναξη των αγροφυλάκων, το 1999, δεν καταφέρνουν να προσεγγίσουν το ευρύτερο κοινό με μια σταθερότητα. Αντίθετα, αλλά αναμενόμενα, ταινίες όπως το Safe sex των Ρέππα- Παπαθανασίου, είχαν εμπορική επιτυχία, μιλώντας όμως κυρίως τη γλώσσα της τηλεόρασης και χρησιμοποιώντας γνωστούς τηλεοπτικούς ηθοποιούς.
Σοβαρές προσπάθειες πραγματοποιούνται και στο χώρο του ντοκιμαντέρ με διεύρυνση του θεματικού ορίζοντα πέραν του πολιτικού- κοινωνικού κέντρου. Στο φυσικό περιβάλλον και την επέμβαση του ανθρώπου, στην τεχνολογία άλλων εποχών, στο κοινωνικό περιθώριο εστιάζουν ο Κ. Βρεττάκος, ο Μ. Καραμαγγιώλης κι ο Δ. Κουτσομπασάκος[4] αλλά και στην ίδια την τέχνη και τις αναγνώσεις της, όπως η Στ. Θεοδωράκη στο «Από το μοναδικό στο πολλαπλό» και ο Λαμπρινός, 1995, στο «Γλέντι γενεθλίων ή μια βουβή βαλκανική ιστορία». Πλατιά γνωστή γίνεται η «Αγέλαστος Πέτρα», 2000, του Ά. Κουτσάφτη που παίζεται στις αίθουσες και τις κινηματογραφικές λέσχες, για πολύ καιρό και σπάει την αμηχανία του κοινού απέναντι στο είδος αυτό του κινηματογράφου.
Τα Παιδιά της Χελιδόνας αποδεικνύονται σε ένα βαθμό προφητικά: η νέα γενιά απομακρύνεται από τη θεματική της ανάδειξης του παρελθόντος, με τον τρόπο και το ενδιαφέρον των πρώτων δεκαετιών της Μεταπολίτευσης, τουλάχιστον, αρχής γενομένης με τον Κλοιό και την ιδιαίτερη μορφή περιπέτειας που δίνει σε ένα γεγονός δεμένο με τον Εμφύλιο. Θα μεσολαβήσουν αρκετά χρόνια μέχρι να ξανασυναντήσουμε ταινία με αναφορές στον Εμφύλιο και αυτή τη φορά το επίκεντρο δε θα είναι ο ίδιος ο πόλεμος αλλά οι διαδρομές των ανθρώπων μέσα και γύρω από αυτόν: ο Ηνίοχος του Δαμιανού, το 1995 και δύο χρόνια μετά η Βασιλική του Σερντάρη. Ο πόλεμος θα είναι το ιστορικό φόντο, παραμένοντας πάντως σημαντική αναφορά και καθοριστικός παράγοντας για τη μοίρα των ηρώων.
[1] Fr.Fukuyama, Το τέλος της ιστορίας και ο τελευταίος άνθρωπος, Αθήνα 1993.
[2] Λ. Φλιτούρης, Ο εμφύλιος στο σελιλόιντ: μνήμες νικητών και ηττημένων στον ελληνικό κινηματογράφο, σελ. 17, πρόσβαση, στο http://uoi.academia.edu/FlitourisLampros/Papers/699944/_
[3] Φ. Λαμπρινός, 2003, ο.π., τμ.10, σελ.214,
[4] «Σώμα της καταστροφής», 1980, «Ελαίας Αίγλη», 1987 και «Ρομ», 1989, «Ο Ηρακλής, ο Αχελώος και η γιαγιά μου», 1997
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου