Η αλήθεια για τα παιδιά της Ελλάδας (1948) Μ. Ζαχαρίας

Δείτε την ταινία

Σκηνοθεσία : Μάνος Ζαχαρίας
Είδος : Πολιτικό  Ντοκιμαντέρ
Σενάριο : Γιώργος Σεβαστίκογλου
Οπερατέρ : Απόστολος Μουσούρης
Διάρκεια : 58min
 
Σύνοψη ταινίας:
Ταινία που γυρίστηκε στο Γράμμο-Βίτσι και στις Λαϊκές Δημοκρατίες της Ουγγαρίας και της Τσεχοσλοβακίας από το κινηματογραφικό συνεργείο του Δημοκρατικού Στρατού της Ελλάδαs.Η ταινία ντοκουμέντο, από το κινηματογραφικό συνεργείο του ΔΣΕ. Πρωτοκυκλοφόρησε το 1948 στη Λαϊκή Δημοκρατία της Ουγγαρίας και στη συνέχεια στις υπόλοιπες σοσιαλιστικές χώρες. Για πολλά χρόνια εθεωρείτο χαμένη, αλλά βρέθηκε στην Ουγγαρία η αρχική κόπια, η οποία και ψηφιοποιήθηκε. 

Το 1948, κι ενώ ο Εμφύλιος βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, ο Μάνος Ζαχαρίας έρχεται από τη Γαλλία κι αναλαμβάνει να ετοιμάσει ένα φιλμ- απάντηση στην προπαγάνδα του κράτους περί παιδομαζώματος κι εκβουλγαρισμού των ελληνοπαίδων από το Δημοκρατικό Στρατό. Στην ομάδα των συντελεστών συμμετέχει ως σεναριογράφος ο Πέτρος Σεβαστίκογλου.

Στο πρώτο μέρος της ταινίας παρακολουθούμε σκηνές από την καθημερινότητα της αγροτικής ελληνικής ζωής, από τις οποίες υπογραμμίζεται η δυσκολία της καθώς κι η ιδιαίτερη θέση εντός αυτής της ελληνίδας.  Έπειτα, μπαίνουμε σε εικόνες επικαίρων της εποχής της Αντίστασης κατά των δυνάμεων του Άξονα κι έπειτα της Απελευθέρωσης, με τον ερχομό των αγγλο- αμερικανών και την έναρξη των διώξεων κατά των συμμετεχόντων ή φίλα προσκείμενων στο εαμικό στρατόπεδο.  Δικαιολογείται έτσι, το ξεκίνημα του δεύτερου αντάρτικου, κατά το οποίο νέοι και νέες «με την ευχή και την παρότρυνση των γερόντων» ξαναβγαίνουν στο βουνό για να αντισταθούν στον «καινούριο κατακτητή και τους μισθοφόρους του». Παρουσιάζονται, παράλληλα, οι διωγμοί πληθυσμών από τα χωριά τους και η καταστροφή οικιών, σοδιών ακόμη κι εκκλησιών από τους «μοναρχοφασίστες» όπως αποκαλούνται οι αντίπαλοι του Δ.Σ. Πομπές γυναικόπαιδων και γερόντων διαβαίνουν απόκρημνες πλαγιές, μονοπάτια κρυμμένα μέσα στο δάσος, κρύβονται σε πρόχειρους υποτυπώδεις καταυλισμούς, απεικονίζουν τη δύσκολη πορεία προς τα χωριά της ελεύθερης Ελλάδας.

Η αμερικανική ενίσχυση, «η βοήθεια του Τρούμαν κι οι 800.000 τόνοι πολεμικό υλικό» κάνουν την παρουσία τους μέσω δραματικών σκηνών όπως αυτή του μωρού που τρέχει κλαίγοντας ανάμεσα στα χαλάσματα και του γκρεμισμένους από ρουκέτες σχολείου του Αγίου Γερμανού, που -καταγγέλλεται στην ταινία- βομβαρδίστηκε ώρα κατά την οποία γινόταν μάθημα. Επιθέσεις της Βασιλικής Αεροπορίας, μαζικές δολοφονίες, θάνατοι και διώξεις, πείνα και κακουχίες εξηγούν την κραυγή που φαίνεται να βγαίνει από τα στόματα των Ελλήνων «Σώστε τα παιδιά μας». Βλέπουμε ομάδες παιδιών να ετοιμάζονται να αναχωρήσουν για τις Λαϊκές Δημοκρατίες που θα τα φιλοξενήσουν πρόσκαιρα, για να γλιτώσουν το θάνατο ή τη μοίρα του ζητιάνου και του λούστρου. Μοίρα προσδιορισμένη από τους μοναρχικούς, σύμφωνα με τον αφηγητή της ταινίας, που επιφύλασσε στα παιδιά αυτά βίαιο ξεριζωμός από τις εστίες τους κι αναγκαστική μετακίνησή τους στις παραγκουπόλεις των μεγαλουπόλεων. 

Στο δεύτερο μέρος της ταινίας, βρισκόμαστε πια στις χώρες που φιλοξενούν τα ελληνόπουλα, παρακολουθούμε ομάδες παιδιών σε σχολικές τάξεις, την ώρα του φαγητού και του παιχνιδιού, σε κοιτώνες για τον ύπνο. Η φύση γύρω εμφανίζεται ειδυλλιακή τονίζοντας τη θετική μεταβολή στην τύχη αυτών των παιδιών που, μετά τη δίνη του πολέμου, βρίσκουν καταφύγιο και φροντίδα. Τα παιδιά παίζουν σκάκι και πιάνο, τραγουδούν, διδάσκονται μαθήματα σε σχολικές τάξεις, περνούν ώρες ανέμελες σε εξοχές πανέμορφες και καταπράσινες. Στα πλαίσια των λοιπών δραστηριοτήτων εντάσσονται χοροί και τραγούδια της πατρίδας καθώς και καθημερινή έπαρση της ελληνικής σημαίας. Η αφήγηση τονίζει την αφθονία αγαθών, τη χαρά με την οποία τα παιδιά συμμετέχουν σε κάθε δραστηριότητα (ακόμη και το μπάνιο μοιάζει γιορτή), το συνδυασμό του τερπνού με το ωφέλιμο που δίνει νόημα και ασφάλεια στις ζωούλες τους, προετοιμάζοντάς τα να αναλάβουν στο μέλλον ρόλο ενεργό στην ελεύθερη Ελλάδα.

Είναι φανερό ότι κάθε σκηνή της ταινίας απαντά κατά πρώτον στα επιχειρήματα του επίσημου Κράτους της εποχής περί αφελληνισμού και παιδομαζώματος και κατά δεύτερον έρχεται να καθησυχάσει τους φόβους και τις αγωνίες των γονιών που έχουν εμπιστευθεί τα παιδιά τους στη δημοκρατική κυβέρνηση. Η ταινία κλείνει με την ελπίδα- υπόσχεση της νίκης και του σμιξίματος των οικογενειών σε μια ελεύθερη δημοκρατική χώρα.

Τα γυρίσματα  πραγματοποιήθηκαν στο βουνό και στη συνέχεια σε χώρους που φιλοξενούν πρόσφυγες, στην Τσεχοσλοβακία και την Ουγγαρία ενώ χρησιμοποιήθηκαν φιλμ αρχείου τόσο επικαίρων όσο και του ίδιου του Δημοκρατικού Στρατού. Μονταρίστηκαν εκτός Ελλάδας και στη συνέχεια προβλήθηκαν σε χωριά που βρίσκονταν υπό τον έλεγχο του Δ.Σ. Η προβολή προκάλεσε τη συγκίνηση των μανάδων και γιαγιάδων  των παιδιών που εμφανίζονταν, οι οποίες -μη μπορώντας να διακρίνουν τα όρια ανάμεσα στο είδωλο και την πραγματικότητα- ορμούσαν στο πανί για να αγκαλιάσουν τα παιδιά τους[1]. 

---

[1] Αναφορά του ίδιου του σκηνοθέτη στο ντοκιμαντερ του Μανθούλη