Ηνίοχος, 1995, Αλ. Δαμιανός

Δείτε την ταινία

Σκηνοθεσία- Σενάριο: ΔΑΜΙΑΝΟΣ ΑΛΕΞΗΣ 
Είδος:ΜΕΓΑΛΟΥ ΜΗΚΟΥΣ, ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ, ΠΟΛΙΤΙΚΗ 
Δ/ντής Φωτογραφίας:ΒΟΥΔΟΥΡΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ 
Μοντάζ:ΚΑΠΑΣΑΚΑΛΗ ΑΡΤΕΜΙΣ 
Σκηνογράφος:ΔΑΜΙΑΝΟΣ ΑΛΕΞΗΣ 
Ενδυματολόγος:ΜΑΡΚΙΔΟΥ ΜΑΡΙΑ, ΚΟΥΛΑΡΜΑΝΗ ΜΑΡΙΑ, ΕΥΘΥΜΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΡΙΑ 
Μουσική Σύνθεση:ΔΑΜΙΑΝΟΣ ΜΑΡΚΟΣ 
Παραγωγή: ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΚΙΝHΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ (ΕΚΚ), ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ 1 (Ε.Τ. 1) 
Παραγωγός: ΔΑΜΙΑΝΟΣ ΑΛΕΞΗΣ 
Διάρκεια: 180΄

Σύνοψη της υπόθεσης[1]:

Ένας άντρας, που έχει ως είδωλο τον Ηνίοχο, ζει τα ιστορικά γεγονότα της πεντηκονταετίας, από το 1941 έως και το 1991. Ως φοιτητής, προ του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, φυλακίζεται από τους Ιταλούς και δραπετεύει, καταφεύγοντας στα βουνά όπου τον βρίσκει μια ομάδα ανταρτών και τον εντάσσει στη δύναμή της. Μετά την εμπειρία της πρώτης του μάχης με τους Γερμανούς, οι οποίοι έκαψαν ένα χωριό – ενώ οι αντάρτες σκότωσαν κάποιους αιχμαλώτους –, ζει την Αντίσταση και τη φρίκη του Εμφυλίου, έχοντας πάντα μια προσωπική ενατένιση των γεγονότων και της ζωής στο σύνολό της, κρατώντας πάντα σταθερά τα ηνία.
Βραβεία-Διακρίσεις:

ΚΡΑΤΙΚΑ ΒΡΑΒΕΙΑ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΥΠΠΟ - (ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ)
1996, ΚΑΛΥΤΕΡΗΣ ΤΑΙΝΙΑΣ

---

[1] http://www.tainiothiki.gr/v2/filmography

Το 1995, ο Αλέξης Δαμιανός ολοκληρώνει την ταινία του Ηνίοχος. Πρόκειται για την προσωπική του κατάθεση απέναντι στην τελευταία πεντηκονταετία και τα γεγονότα της ελληνικής πραγματικότητας στην περίοδο αυτή.  Ήρωας της ταινίας ένας άνδρας, που από παιδί θαυμάζει και γοητεύεται από το άγαλμα του Ηνιόχου των Δελφών. Ο φακός τον πρωτοσυναντά νεαρό παιδί, φυλακισμένο των ιταλών και στη συνέχεια τον παρακολουθεί ως την ωριμότητά του, στη δεκαετία του ’90. Η εικόνα του αγάλματος επανέρχεται συχνά στην ταινία, όπως επίσης και τα λόγια με τα οποία η Πυθία αναγγέλλει στον Ιουλιανό το τέλος του αρχαίου κόσμου. Φράση- κλειδί, επιπλέον, για την ταινία το «Φύλακες γρηγορείτε» που η φωνή του Δαμιανού κάνει να αντηχεί ανατριχιαστικά σε όλες τις κρίσιμες στιγμές για την ιστορία του ήρωα και του τόπου.

Ο ήρωας, άνθρωπος με υψηλό ήθος, τίμιος και αγωνιστής της ζωής εμπλέκεται σε όλες τις δύσκολες φάσεις της ιστορίας: Κατοχή, Εμφύλιος, μετεμφυλιακή περίοδος, κρατώντας πάντα μια πολύ προσωπική θέση. Συμμετέχει ενεργά σε όλες τις δράσεις, γίνεται πολεμιστής, αντάρτης στη συνέχεια.  Στέκεται κριτικά απέναντι στις τακτικές του πολέμου, όπως για παράδειγμα στον ανταρτοπόλεμο, που επισύρει τα αντίποινα των Γερμανών. Απεχθάνεται τη βία της εξόντωσης του αντιπάλου κι αποφεύγει να τη χρησιμοποιήσει. Απελευθερώνει γερμανό αιχμάλωτο που σύντροφοί του ήθελαν να σκοτώσουν εκδικούμενοι, ενώ προσπαθεί αν και δεν κατορθώνει να διασώσει τραυματία γερμανό. Η στάση του αυτή διαφαίνεται και στο πώς αντιμετωπίζει τον Κούτρα, αντίπαλο του ΕΑΜ. Τον σκοτώνει για να τον λυτρώσει, αντίθετα με την προσταγή του αρχηγού του, που τον ήθελε ζωντανό, ανταποκρινόμενος στο αίτημα του ίδιου του Κούτρα, που παρακαλά να τον σκοτώσουν μετά τον τραυματισμό του για να μην συλληφθεί κι εξευτελιστεί. Η πράξη του κινείται από σεβασμό στο «παλικάρι, το μόνο άνθρωπο που δε φοβάται», όπως λέγεται στην ταινία.

Οι υπόλοιποι γύρω του δεν κινούνται στην ίδια γραμμή. Την πολιτική γραμμή των συντρόφων του δηλώνει ο ίδιος πως ποτέ δεν κατάλαβε. Η μάνα του τον διώχνει από το σπίτι, προσπαθώντας να τον σώσει, γιατί βρίσκεται εκεί ο αδελφός του, που πολεμά με τους Άγγλους. Το μοτίβο του αδελφού εναντίον αδελφού εμφανίζεται κι εδώ. Μάλιστα, συμβολικά λειτουργεί το γεγονός ότι χάνει τη θέση του στο σπίτι του αφού πρόλαβε και το κατέλαβε η άλλη πλευρά, ο αδελφός του κι η μάνα –σαν τον υπόλοιπο ελληνικό λαό- υποτάσσεται στην εξουσία του δυνατού και νικητή. Δίνεται η εντύπωση πως είναι λίγο τυχαίο, που ήρθε πρώτος ο άλλος. Ο ήρωας φεύγοντας «παραδίδει» το όπλο του, θυμίζοντας τη Βάρκιζα και τον αφοπλισμό του ΕΑΜ.

Στο κυνηγητό που ακολουθεί  δεν παίρνει θέση: κρύβεται κι αποφεύγει την αντιπαράθεση. Όταν μια ομάδα παραστρατιωτικών σκοτώνει το φίλο και συναγωνιστή του, αφού πρώτα έχει χάσει τα λογικά του από το ξύλο και τις κακουχίες στην εξορία, δεν είναι πια σε θέση να τον υπερασπιστεί. Δεν έχει το όπλο του κι αναγκάζεται  να αρνηθεί και πως τον ξέρει, προσφέροντάς του μόνο την αγκαλιά του για να πεθάνει.

Μετά το τέλος του Εμφυλίου, επιστρέφει στην πόλη. Ο πατέρας του νεκρός, χωρίς να τον έχει δει, του αφήνει τα βιβλία και την ευχή του. Ξανασυναντά παλιούς φίλους και συναγωνιστές. Δε χωρά όμως στη δική τους τακτοποιημένη ζωή. Οι ίδιοι αυτοί ντρέπονται για τη δική τους ευμάρεια μπροστά στη λιτή αγνότητα του ήρωα. Τους εγκαταλείπει, ερημίτης κι αναχωρητής περιφέρεται έως ότου τον συναντήσει ένας λυτρωτικός θάνατος που τον μεταφέρει σε άλλη διάσταση φλεγόμενο από την εσωτερική φωτιά που αναζήτησε σε όλη τη ζωή του.

Η ταινία στέκεται κυρίως στην προσωπική διαδρομή του Ηνίοχου, που καθρεφτίζει σαφώς τις ίδιες τις προσωπικές επιλογές ζωής του σκηνοθέτη. Ο Δαμιανός υπήρξε παρών αλλά πάντα με το δικό του τρόπο στα τεκταινόμενα, μακριά από την κοινωνική προβολή, απομονωμένος, πιστός στο ηθικό του σύστημα, που υπερσκέλισε πολιτική και κοινωνία. Το ενδιαφέρον στοιχείο που έχει να προσκομίσει η ταινία στη μελέτη του Εμφυλίου, είναι, καταρχήν, αυτή η πρόθεση διατύπωσης μιας προσωπικής πρότασης «κριτικής συμμετοχής». Κατά δεύτερο, είναι σημαντικό να παρατηρήσουμε πώς στοιχειοθετεί και ορίζει το πλαίσιο του εμφυλίου. Δεν πρόκειται για έναν πόλεμο που άρχισε το 1946 ξαφνικά κι αναίτια. Οι ρίζες του βρίσκονται στο διχασμό των Ελλήνων πριν και μετά τον πόλεμο: ξεκινούν από τους μέθυσους φύλακες στη φυλακή και τους χαφιέδες τους κι οδηγούν μέσα από επαναλαμβανόμενους κύκλους στην αντιπαράθεση με τον Κούτρα, στα Δεκεμβριανά και τη Βάρκιζα, στα κομμένα κεφάλια τα μπηγμένα στα παλούκια των αγρών, την εξορία, την κατοχή από τους «φίλους στρατούς», την ερήμωση γης και ψυχής που φωτογραφίζεται συγκλονιστικά στο κυνήγι του τρελού αντάρτη. Ολοκληρώνεται με την πλήρη απομάκρυνση του ήρωα από την πόλη. Τον αποδιώχνει, δεν τον χωρά, τον πετάει αλλά κι αυτός δεν την ανέχεται. Ο Εμφύλιος που παρουσιάζει ο Δαμιανός δε διαδραματίζεται ανάμεσα σε αριστερούς και δεξιούς. Είναι ένας πόλεμος ανάμεσα στη λεβεντιά, το ήθος, το κάλλος με την αρχαία έννοια και τη φτήνια, τη χυδαιότητα και τα ανθρωποειδή που κινούνται από τα κατώτερα πάθη τους