Παράσταση για ένα ρόλο, 1978, Δ. Γρηγοράτος

Δείτε την ταινία

Σκηνοθεσία- Σενάριο: ΓΡΗΓΟΡΑΤΟΣ ΔΙΟΝΥΣΗΣ 

Είδος: ΜΕΓΑΛΟΥ ΜΗΚΟΥΣ, ΙΣΤΟΡΙΚΗ, ΔΡΑΜΑΤΟΠΟΙΗΜΕΝΟ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ 

Δ/ντής Φωτογραφίας: ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ ΧΡΗΣΤΟΣ 

Μοντάζ: ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ ΤΑΚΗΣ 

Ηχολήπτης: ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ ΜΑΡΙΝΟΣ 

Σκηνογράφος: ΚΑΡΑΠΙΠΕΡΗΣ ΜΙΚΕΣ 

Μουσική Σύνθεση: ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΣΠΥΡΟΣ 

Παραγωγός: ΓΡΗΓΟΡΑΤΟΣ ΔΙΟΝΥΣΗΣ
Διάρκεια: 210΄      

Σύνοψη της υπόθεσης[1]: 

Με αφορμή μια θεατρική παράσταση, παρουσιάζεται η γεμάτη βάσανα Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας, από τη Μικρασιατική Καταστροφή μέχρι την εισβολή στην Κύπρο. Ειδικότερα, εξετάζονται οι τρόποι με τους οποίους οι εκάστοτε ξένοι προστάτες της Ελλάδας ωφελήθηκαν από τις καταστροφές και τις δοκιμασίες, τόσο της χώρας μας όσο και της ευρύτερης περιοχής της Μεσογείου και των Βαλκανίων.

 

Βραβεία-Διακρίσεις:
ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΝΩΣΗ ΚΡΙΤΙΚΩΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ (ΠΕΚΚ), 1978, ΕΙΔΙΚΗ ΜΝΕΙΑ 
ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ ΝΥΟΝ, 1979, ΕΙΔΙΚΗ ΔΙΑΚΡΙΣΗ

---

[1] http://www.tainiothiki.gr/v2/filmography/

Το 1977, γυρίζεται από το Δ. Γρηγοράτο ένα ντοκιμαντέρ που συνδυάζει μαρτυρίες και φιλμ αρχείου με θεατρικές αναπαραστάσεις, η Παράσταση για έναν ρόλο. Αφορμή του φαίνεται να είναι μια θεατρική παράσταση κι η θεματολογία του περιλαμβάνει την ελληνική ιστορία του μισού 20^ου αιώνα, με έμφαση στο Μικρασιατικό, την Κατοχή και τον Εμφύλιο, τη Δικτατορία και το Κυπριακό.

Καταγράφονται μαρτυρίες προσώπων που συμμετείχαν στα σημαντικά γεγονότα του παρελθόντος όπως μέλη των ανταρτικών ομάδων, στρατιωτικοί, πολιτικοί, γνωστά ονόματα όπως ο Πυρομάγλου, ο Χονδροκούκης, ο Παρτσαλίδης ή απλοί ανώνυμοι πολίτες. Αφηγούνται την ιστορία τους από την εποχή του Διχασμού ως το Κυπριακό και παραθέτουν δίπλα στα επίσημα γεγονότα, στιγμές από την προσωπική τους ζωή. Έτσι, εκλαϊκεύεται και προσωποποιείται η ιστορία, προσθέτοντας, επιπλέον, συγκινησιακή φόρτιση σε ένα φιλμ τεκμηρίωσης που συμπεριλαμβάνει μακρές πολιτικές και κοινωνικές αναλύσεις και διατείνεται να συνδέσει τα σημαντικότερα γεγονότα της ελληνικής ιστορίας με κοινούς ιστούς.

Το ρόλο αυτό της σύνδεσης των γεγονότων εκτός από τον αφηγητή, αναλαμβάνουν και οι συνεντεύξεις επιστημόνων –Μ. Νικολινάκος, Γ. Μαγκάκης, Β. Τσουδερού-  που αποσκοπούν στο σχολιασμό και την ερμηνεία των γεγονότων κοινωνικά, πολιτικά και οικονομικά. Υιοθετείται η μαρξιστική θεώρηση της κοινωνίας κι αντίστοιχη ανάλυση της ιστορίας. Δίνεται –για παράδειγμα- ιδιαίτερο βάρος στον ταξικό διαχωρισμό του λαϊκού στοιχείου από την αστική τάξη και τα διαφορετικά συμφέροντά τους.

Οι κοινοί ιστοί, που διαφαίνονται από τις πρώτες σκηνές είναι οι κάθε φορά ισχυρές Δυνάμεις, που ελέγχουν τη μοίρα της χώρας, ο «ξένος παράγοντας». Δίπλα σε αυτούς γίνεται εκτενής αναφορά στη «ντόπια» αστική τάξη που εκτιμάται από την ταινία ότι βρίσκεται σε άμεση εξάρτηση από τους ξένους, είναι οι διαχειριστές τους στην Ελλάδα, παρότι συχνά λειτουργούν κι αυτόνομα. Σχολιάζονται και άλλα δεδομένα όπως η μορφή κι οι τρόποι ανάπτυξης της οικονομίας, οι πόλεμοι κι η εξέλιξή τους, κυρίως για να καταδειχθεί δίπλα στις κακουχίες του λαού, η αξιοποίησή τους από τους αστούς και τους ξένους, καθώς κι η ιδεολογική διαμόρφωση του πληθυσμού. Έτσι, αποφεύγεται η ανάδειξη των ξένων ως αποκλειστικά υπευθύνων για τα δεινά της χώρας, παρόλο που τους αποδίδεται το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης.  Απέναντί τους, ο ελληνικός λαός είναι σαν το μικρό αγόρι που σημαδεύει με τη σφεντόνα του τα τανκς, σκηνή της ταινίας που επιλέγεται και ως φόντο στους τίτλους τέλους.

Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και η παρουσίαση του Εμφυλίου. Καταρχήν, δίνεται βάρος στην περίοδο της Κατοχής και την εμπλοκή των Άγγλων στη δημιουργία του ΕΔΕΣ. Έπειτα, υποστηρίζεται η χρησιμοποίησή του ως αντίβαρο στο ΕΑΜ, τόσο κατά τη διάρκεια της Κατοχής όσο και στην Απελευθέρωση. Η αξιοποίηση των Ταγμάτων Ασφαλείας για την επάνδρωση χωροφυλακής και στρατού αποτελεί το επόμενο βήμα στην οργάνωση της εξόντωσης του ΕΑΜ. Η έξοδος των εαμογενών πολιτών στο βουνό για το δεύτερο αντάρτικο, μετά τα Δεκεμβριανά, τη Βάρκιζα και την κυριαρχία της τρομοκρατίας, φαίνεται αναπόφευκτη. Για αυτούς το ζητούμενο είναι η ελευθερία, η εθνική ανεξαρτησία, η διαφύλαξη της ζωής του λαού. Για τους Αμερικανούς, που διαδέχονται τους Άγγλους στην πατρωνία της χώρας, το πρόσχημα είναι –σύμφωνα με το Δόγμα Τρούμαν- η προστασία των λαών από τον ολοκληρωτισμό, τον οποίο απειλούν να εγκαθιδρύσουν οι κομμουνιστές. Ερμηνεύοντας το ενδιαφέρον των Αμερικανών για την Ελλάδα, η ταινία αναφέρει τα στρατηγικά συμφέροντα που εξυπηρετεί η γεωγραφική θέση της χώρας για τον έλεγχο της διέλευσης προς τη Μαύρη Θάλασσα και των συνόρων της ΕΣΣΔ, αλλά και προς τη Μέση Ανατολή και τα πετρέλαια της.

Κατατίθεται έτσι μια πολύ σφαιρική και πολύπλευρη άποψη που αποσκοπεί στην ιστορική ερμηνεία μέσω οικονομικών, κοινωνικών και πολιτικών δεδομένων μιας πεντηκονταετίας (δεκαετία ’20 ως δεκαετία’70 περίπου). Η προσέγγιση αυτή είναι κυρίαρχη στην αριστερή διανόηση της μεταπολίτευσης. Η μέθοδος και τα μέσα, με τα οποία πραγματοποιείται η οπτικοποίηση αυτής της άποψης, είναι επίσης χαρακτηριστικά της εποχής. Η διάρκεια της ταινίας πλησιάζει τις τρεις ώρες, με μακρά πλάνα, σιωπές, πολλούς μονολόγους, άλλοτε αληθινών προσώπων κι άλλοτε ηθοποιών, φλύαρα –μερικές φορές- αποσπάσματα από φιλμ αρχείου. Η αναφορά στα γεγονότα και το πέρασμα από εποχή σε εποχή για να φανούν οι συνδέσεις απαιτούν ενήμερο κι ενεργό θεατή. Η Μεταπολίτευση παρείχε στους πολίτες την «πολυτέλεια» του πολύωρου σχολιασμού της πολιτικής, στο καφενείο, την πολιτική οργάνωση, τους χώρους δουλειάς. Η ταινία φέρνει τη συνθήκη αυτή στον κινηματογράφο, αποθεώνοντας τη μαρξιστική ανάλυση στην προσπάθεια τεκμηρίωσης ενός ερμηνευτικού μοντέλου για την ελληνική πραγματικότητα.